خطرات هوش مصنوعی !
در دو سال گذشته هوش مصنوعی بسیار مورد توجه کاربران قرار گرفته و توانسته است به لیست بیشترین کلمات و عبارات جستجو شده در موتورهای جستجو راه پیدا کند. همزمان با رشد محبوبیت استفاده از این فناوری کاربردی اشخاص مشهوری همچون ایلان ماسک، استیون هاوکینگ، نیک بولتون و غیره در ارتباط با خطرات هوش مصنوعی هشدار دادند؛ به طوری که ایلان ماسک در اجلاس بریتانیا در مکالمه‌ای که با نخست وزیر این کشور داشت، گفته که هوش مصنوعی از ظرفیت کافی برای تبدیل شدن به مخرب‌ترین نیروی تاریخ برخوردار بوده و در آینده به نقطه‌ای خواهیم رسید که در آن هوش مصنوعی از هوش انسانی پیشی گرفته و کلیه مشاغل مهم را تصاحب خواهد کرد. استیون هاوکینگ فیزیک‌دان مشهور نیز نسبت به رشد فناوری هوش مصنوعی خوش‌بین نبوده و معتقد بود که روزی این فناوری جای انسان را خواهد گرفت!
کار در حوزه پیشرفت‌های هوش مصنوعی (AI) به جایی رسیده که جفری هینتون (که از وی به عنوان پدرخوانده هوش مصنوعی یاد می‌شود)، در سال 2023 موقعیت شغلی خود در گوگل را رها کرده تا بر افزایش آگاهی‌های جمعی از خطرات هوش مصنوعی تمرکز نماید؛ اما آیا واقعا هوش مصنوعی می‌تواند حیات انسانی را به خطر اندازد؟ خطرات هوش مصنوعی کدامند؟ با توجه به اهمیت پاسخ به چنین سوالاتی ما این مقاله از بلاگ سایت شماره مجازی را به بررسی خطرات هوش مصنوعی اختصاص داده‌ایم و اگر شما هم در این زمینه کنجکاو هستید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
مروری کوتاه بر مفهوم هوش مصنوعی
پیش از بررسی خطرات هوش مصنوعی ضرورت دارد یک قدم به عقب برگشته و مجددا نگاهی به ماهیت و چیستی هوش مصنوعی داشته باشیم تا با دستیابی به درکی روشن از این فناوری کاربردی بتوانیم خطرات احتمالی آن را دقیق‌تر مورد بررسی قرار دهیم. هوش مصنوعی (Artificial intelligence) که گاها از آن با نام اختصاری AI یاد می‌شود، نوعی هوش بوده که بوسیله ماشین‌ها ظهور پیدا کرده و در برابر هوش طبیعی که بوسیله حیوانات و انسان‌ها استفاده می‌شود، قرار گرفته است. البته باید توجه داشت که کلمه «هوش» نشان‌دهنده قابلیت استدلال بوده و این که آیا هوش مصنوعی قادر است به توانایی استدلال دست پیدا کند یا خیر؟ خود موضوعی بوده که محققان بر سر آن اختلاف دارند. برخی از منابع در تعریف هوش مصنوعی چنین گفته‌اند که هوش مصنوعی اصطلاحی بوده که برای توصیف یک ماشین مورد استفاده قرار می‌گیرد که عملکردهای شناختی نظیر یادگیری و حل مسئله را از ذهن انسان تقلید می‌کند؛ هرچند که این تعریف از سوی محققان اصلی فعال در حوزه AI رد شده است.
در سال 1943 میلادی بود که با اختراع رایانه‌های الکترونیکی، هوش مصنوعی دانشمندان آن زمان را به سمت چالشی بزرگ فراخواند؛ چراکه در آن شرایط به نظر می‌رسید که این فناوری می‌تواند رفتارهای هوشمندانه‌ای را شبیه‌سازی نماید و همین مسئله انتقادات زیادی را در پی داشت. با وجود مخالفت گروه بزرگی از متفکران تنها پس از چهار دهه از ظهور هوش مصنوعی، امروزه شاهد تولد ماشین‌های شطرنج‌باز و سامانه‌های هوشمند قدرتمند در صنایع مختلف هستیم. به طور کلی در تعاریف ارائه شده از هوش مصنوعی با 4 باور کلیدی مواجه هستیم که به شرح زیر هستند:
- سامانه‌هایی هستند که به طور منطقی فکر می‌کنند.
- سامانه‌هایی هستند که به طور منطقی عمل می‌کنند.
- سامانه‌هایی هستند که همچون انسان فکر می‌کنند.
- سامانه‌هایی هستند که همچون انسان عمل می‌کنند.
به طور کلی ماهیت وجودی هوش با مفهوم جمع‌آوری اطلاعات، استقراء و تحلیل تجربیات ارتباط دارد که از آن‌ها برای رسیدن به دانش جدید یا ارائه تصمیم استفاده می‌نماید؛ البته در بحث از خطرات هوش مصنوعی باید توجه داشت که این هوش مبتنی بر قوانین و رویه‌های از پیش تعبیه شده بر روی کامپیوتر بوده و از این منظر با هوش انسانی متفاوت است. از کاربردهای هوش مصنوعی می‌توان به مواردی همچون ساخت سامانه‌های توصیه‌گر نظیر نتفلیکس و یوتیوب، موتورهای جستجو پیشرفته وب مثل گوگل، ساخت خودروهای خودران، فهم زبان انسان نظیر سیری یا آمازون الکسا، تولید آثار هنری و غیره اشاره کرد.
مطلب پیشنهادی: ادغام xAI با پلتفرم X توسط ایلان ماسک!
هوش مصنوعی، فرصت یا تهدید؟!
هوش مصنوعی فناوری بوده که به سرعت در حال پیشرفت است و با ورود به انواع صنایع مختلف، نقش‌های مهم و کلیدی را در زندگی انسان‌ها و پیشرفت جوامع بشری ایفا می‌کند. در کنار این پیشرفت‌ها باید توجه داشت که با استفاده از چنین فناوری سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای بسیار قدرتمندی در حوزه AI عرضه می‌شوند که این فناوری را به یک تهدید بالقوه تبدیل می‌نمایند. اجازه دهید کمی عمیق‌تر وارد موضوع خطرات هوش مصنوعی شویم؛ در گذشته برای خلق یک صحنه انفجار واقع‌گرایانه به ماه‌ها و شاید سال‌ها زمان نیاز داشتیم و این در حالیست که امروزه با ظهور پلتفرم‌های محاسباتی قدرتمند، پردازنده‌ها و کارت‌های گرافیک انجام چنین کاری به زمان کمتری نیاز دارد. شاید تا اینجای کار تصویر دقیقی از مضرات و خطرات هوش مصنوعی در ذهن‌تان شکل نگرفته باشد و چنین تصور کنید که در حال صحبت از مزایای این فناوری هستیم؛ اما تصور شما کاملا اشتباه است!
با چنین پیشرفت‌هایی در حوزه هوش مصنوعی جایگذاری چهره و سر شما بر بدن شخص دیگر در یک تصویر یا یک ویدئو فقط با انجام چند کلیک ساده انجام می‌گیرد و این جایگذاری تصویر به قدری طبیعی به نظر می‌رسد که می‌تواند نزدیک‌ترین افراد به شما را هم دچار تردید نماید! در چنین فضایی احساس امنیت خواهید کرد؟ هوش مصنوعی در اصل به چراغ جادویی تبدیل شده که قادر است ناممکن‌ها را ممکن سازد و خطر بزرگ آن نیز در همین هوشمندی فوق‌العاده بالای آن نهفته است. در یک نگاه کلی به این فناوری می‌توان چنین گفت که ساخت سلاح‌های خودکار تقویت شده با AI، بحران‌های مالی به دلیل از دست رفتن مشاغل، نقض حریم خصوصی و هزاران مشکل دیگر از مسائلی بوده که در حوزه خطرات هوش مصنوعی جای گرفته است.
هرچند که در چنین بررسی نباید به صورت افراطی به سمت این فناوری کلیدی تاخت و مزایای بیشمار آن در حوزه رفاه و پیشرفت جوامع را نادیده گرفت؛ اما بررسی خطرات هوش مصنوعی این مسئله را روشن می‌سازد که در توسعه این فناوری و استفاده از آن باید جوانب احتیاطی را در نظر گرفت.
مطلب پیشنهادی: هوش مصنوعی بینگ چیست و چگونه کار می کند؟
خطرات هوش مصنوعی در دنیای امروز
بسیاری از محققان و افراد مشهور معتقدند که هرچند هوش مصنوعی مورد استفاده در سطح فعلی تماما مفید و بی‌خطر هستند؛ اما پیشرفت لحظه به لحظه‌ای این سیستم‌ها می‌تواند معضلات بسیار بزرگی را به جوامع بشری تحمیل نماید، این اشخاص در تحلیل وضعیت هوش مصنوعی پا را یک قدم فراتر گذاشته و نگرانی خود از نابود شدن نوع بشر به وسیله این سیستم‌ها را ابراز داشته‌اند. محققان در ارتباط با این موضوع که کدام یک از خطرات هوش مصنوعی می‌تواند از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل شود، اختلاف نظر دارند؛ اما تقریبا کلیه این اشخاص فعال در حوزه فناوری، نسبت به احتمال رخداد اتفاقات ناخوشایند در آینده هشدار داده‌اند. عموما این افراد معتقدند که هوش مصنوعی از دو طریق می‌تواند جوامع انسانی را تهدید نماید:
- برای انجام یک کار مفید برنامه‌ریزی شده؛ اما در حین انجام وظیفه و رسیدن به هدف خویش، کار مخربی انجام دهد.
- از همان ابتدا برای انجام یک کار مخرب برنامه‌ریزی شود.
سال‌ها قبل فردی به نام نیک بوستروم که از فیلسوف‌های مشهور زمان خویش بود، کتابی را در این زمینه منتشر نمود که در آن سناریویی تحت عنوان به حداکثر رساندن گیره کاغذ مطرح گردید. این سناریو به این شرح بود که فرض کنید یک AI به منظور تولید حداکثر تعداد ممکن گیره کاغذ توسعه پیدا کند؛ اگر چنانچه این هوش مصنوعی به اندازه کافی باهوش باشد، می‌تواند کل دنیا را به منظور دستیابی به هدف خویش نابود نماید. به طور کلی اصلی‌ترین خطرات هوش مصنوعی به شرح زیر هستند:
مشکلات امنیتی و حریم خصوصی
یکی از بحث‌های اصلی در ارتباط با خطرات هوش مصنوعی به نقش این فناوری در افزایش نگرانی‌های امنیتی مبتنی بر هوش مصنوعی مربوط می‌شود. با افزایش چنین نگرانی‌هایی تدابیر پیشگیری‌های امنیتی با استفاده از هوش مصنوعی نیز افزایش پیدا می‌کند. حال سوال اصلی این است که چگونه باید سیستم‌های هوش مصنوعی را ایمن سازیم؟! اگر از الگوریتم‌های هوش مصنوعی در مسئله دفاع از نگرانی‌های امنیتی بهره می‌بریم، طبیعتا باید در ارتباط با ایمن بودن خود این سیستم‌ها نیز اطمینان حاصل کنیم. به بیان ساده‌تر، همان طور که هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک ناجی در مسائل امنیتی ظهور پیدا کند به همان میزان نیز قادر است که خطرات این حوزه را پیچیده‌تر نماید؛ چراکه این فناوری در اختیار هکرها و عوامل مخرب نیز قرار داشته و همین مسئله سبب شده تا در چند سال گذشته با حملات و معضلات امنیتی بسیار پیچیده و سختی مواجه باشیم.
در ارتباط با حریم خصوصی نیز کمپانی‌های بزرگ طی چند سال گذشته در زیر تیغ دولت‌ها و نهادهای نظارتی قرار گرفته‌اند و باید توجه داشت که روزانه حدود 2.5 ترابایت داده از سوی کاربران ایجاد می‌گردد که الگوریتم‌های پیشرفته با استفاده از چنین داده‌هایی می‌توانند پروفایل‌های دقیقی را به منظور نمایش هدفمند تبلیغات ایجاد نمایند. از نگرانی‌های دیگری که از نظر بسیاری از افراد می‌توان از آن به عنوان خطرات هوش مصنوعی یاد کرد، به تکنولوژی‌های تشخیص چهره مربوط می‌شود. امروزه گزارش‌های رسمی زیادی وجود دارد که برخی از کشورها، نیروهای پلیس خود را به عینک‌های هوشمندی مجهز کرده‌اند که از قابلیت تشخیص چهره پشتیبانی می‌کند. طبیعتا گسترش چنین فناوری می‌تواند بر استبداد برخی رژیم‌ها افزوده یا در جهت اهداف بدخواهانه مورد سواستفاده قرار گیرد.
به طور خلاصه، بسیاری از شرکت‌ها با هدف دستیابی به داده‌های مورد نیاز برای سیستم‌های خود از اطلاعات افراد استفاده می‌کنند و حتی بسیاری از نرم‌افزارها و سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی نیز به منظور جمع‌آوری داده ساخته شده‌اند که قادر هستند حریم خصوصی افراد و اشخاص مختلف را تحت تاثیر قرار دهند. از سوی دیگر باید توجه داشت که به دلیل جدید بودن این فناوری، همچنان قوانین زیادی در این حوزه وجود ندارد و این موضوع موجب سواستفاده بیشتر شرکت‌ها از داده‌های شخصی کاربران شده است.
رقابت در تسلیحات جنگی مبتنی بر AI
یکی از خطرات هوش مصنوعی که همواره موجب نگرانی فعالان حقوق بشر شده به مسئله استفاده از این فناوری در صنایع نظامی و ساخت سلاح‌های خودمختار مربوط می‌شود. منظور از سلاح‌های خودمختار، سلاح‌هایی هستند که به جای انسان بوسیله هوش مصنوعی کنترل شده و همین مسئله سبب شده تا صدها متخصص فناوری از سازمان ملل بخواهند تا راهی برای حفاظت از بشریت در برابر چنین سلاح‌های مستقلی پیدا نماید. به طور کلی نیروهای نظامی کشورهای مختلف در حال حاضر به سلاح‌های مبتنی بر AI و سلاح‌هایی که تا حد زیادی به این سیستم‌ها متکی هستند، دسترسی دارند. به عنوان مثال، پهپادهای نظامی که با بهره‌گیری از سیستم تشخیص چهره امکان ردیابی یک فرد را فراهم نموده‌اند نمونه بارز چنین سلاح‌هایی هستند.
تصور کنید که به الگوریتم‌های AI اجازه دهیم تا بدون دخالت ما انسان‌ها در ارتباط با مرگ و زندگی نوع بشر تصمیم‌گیری نماید، در چنین حالتی چه اتفاقی رخ خواهد داد؟! مسلما چنین قابلیت‌هایی می‌تواند تبعات بسیار فاجعه‌باری را به همراه داشته باشد. به نظر بسیاری از محققان، جنگ‌های آتی بسیار متفاوت‌تر از آن چیزی خواهد بود که در حال حاضر با آن مواجه هستیم و مطمئنا ربات‌ها و تسلیحات جنگی مبتنی بر هوش مصنوعی نقش پررنگ‌تری در آن‌ها خواهند داشت. در این بین خطرات جانبی نظیر از کنترل خارج شدن این سیستم‌ها را نیز نباید از نظر دور داشت و آن را می‌توان یکی از مهم‌ترین خطرات هوش مصنوعی به شمار آورد که جان انسان‌ها را تهدید می‌کند.
اتوماسیون مشاغل و بحران‌های مالی
در بحث از خطرات هوش مصنوعی محال است که تاکنون کسی متوجه تاثیر این فناوری بر خودکارسازی مشاغل مختلف نشده باشد. آغاز اتوماسیون در کارخانه‌ها، اتومبیل‌ها و غیره به چندین دهه قبل مربوط می‌شود؛ اما با پیشرفت‌های حاضر در حوزه هوش مصنوعی به جرئت می‌توان ادعا کرد که شتاب آن روزبه‌روز بیشتر از قبل می‌شود. یکی از مسائلی که کارفرماها توجه ویژه‌ای به آن دارند، به مسئله عملکرد بهتر سیستم‌های هوش مصنوعی در مقایسه با انسان‌هاست.
این سیستم‌ها ارزان‌تر، کارآمدتر و همچنین دقیق‌تر از انسان‌ها عمل می‌کنند. به عنوان مثال هوش مصنوعی با دقت بیشتری می‌تواند آثار هنری جعلی را تشخیص دهد و حتی در حوزه‌های پزشکی نظیر تشخیص تومورها از طریق تصاویر رادیوگرافی نیز سیستم‌های هوش مصنوعی در حال ارتقا سطح عملکردی خویش هستند.
نتیجه چنین پیشرفت‌هایی چیزی جز تصرف مشاغل مختلف و از کار بی‌کار شدن خیل عظیمی از انسان‌ها نخواهد بود که به دلیل نداشتن تخصص مورد نیاز امکان یافتن شغل جدید را نخواهند داشت؛ چنین امری نابرابری‌های اجتماعی را افزایش داده و به یک فاجعه اقتصادی منجر خواهد شد.
گسترش دیپ فیک و اخبار جعلی
پیشرفته‌تر شدن دیپ فیک (Deepfake) موجب شده تا تشخیص جعلی بودن ویدئوهای ساخته شده براساس چنین تکنولوژی بسیار دشوار به نظر برسد. شاید در سطح فعلی استفاده از این تکنولوژی غالبا برای ساخت ویدئوهای فان در ارتباط با افراد مشهور مورد استفاده قرار گیرد؛ اما طولی نمی‌کشد که این تکنولوژی در دست افرادی که دارای سوءنیت هستند به ابزاری برای باج‌گیری تبدیل شود و این نیز یکی از خطرات هوش مصنوعی بوده که نباید از آن غافل شد.
ناگفته نماند که استفاده از ابزارهای AI در ویرایش تصاویر و همچنین شبیه‌سازی صداها مورد استفاده قرار گرفته و فرض کنید که از چنین ابزارهایی برای ساخت ویدئویی استفاده شود که از ظرفیت کافی برای به هرج‌ومرج کشیدن یک جامعه برخوردار است؛ در چنین حالتی صحبت از امنیت جوامع یک شوخی مضحک به نظر خواهد رسید.
در واقع تکنولوژی AI با قابلیت تقلید کامل صدا، تصویر و حرکات قادر است اعتماد کاربران به هر ویدئو و فایل صوتی را از بین ببرد. این سطح از دست رفتن اعتماد به واقعیت با استفاده از نمونه‌های پیشرفته دیپ فیک، مشکلات اجتماعی بسیار زیادی را ایجاد خواهد کرد.
مطلب پیشنهادی: بهترین ابزارها برای ری ورک تصاویر شخصی با هوش مصنوعی
خطرات مرتبط با بدافزارهای هوش مصنوعی
هوش مصنوعی به طور فزاینده‌ای در هک سیستم‌های امنیتی و شکستن رمزگذاری‌های متنوع عملکرد بهتری پیدا می‌کند. بخشی از این پیشرفت‌ها به تکامل الگوریتم‌های یادگیری ماشینی مربوط می‌شود. این مسئله به این معنی است که بدافزارهای مبتنی بر AI با آزمون و خطا بهتر شده و با گذشت زمان خطرات و تهدیدات بالقوه آن‌ها نیز افزایش پیدا خواهد کرد. عموما برخی از فناوری‌های هوشمند نظیر خودروهای خودران اهداف ایده‌آلی برای چنین بدافزارهایی محسوب می‌شوند و غالبا در ایجاد تصادفات رانندگی و ایجاد ترافیک مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در سال 2018 بود که یک خودروی خودران از کنترل خارج شده و موجب فوت یک انسان شد. طبیعتا با افزایش وابستگی ما به فناوری‌های هوشمندی که با تکیه بر اینترنت توسعه یافته‌اند، زندگی روزمره ما انسان‌ها بیش از پیش تحت تاثیر خطر اختلال قرار گرفته است. لازم به ذکر است که مقاصد آسیب‌زا برای بدافزارهای هوش مصنوعی صرفا به هک و خطرات امنیتی منحصر نمی‌شود بلکه در بسیاری از موارد این مهاجمان با اطلاعات و داده‌هایی که در طول تهاجمات سایبری به دست می‌آورند می‌توانند مشکلات اجتماعی و سیاسی بسیار زیادی را ایجاد نمایند.
هوش مصنوعی؛ خیر یا شر؟!
با توجه به پیشرفت‌های روزافزون حوزه فناوری و تکنولوژی، ابزارهای AI جایگاه ویژه‌ای در زندگی ما انسان‌ها پیدا کرده‌اند؛ این درحالیست که بسیاری از متخصصان حوزه فناوری نسبت به خطرات احتمالی رشد استفاده از چنین ابزارهایی هشدار می‌دهند، به همین علت ما این مقاله از بلاگ شماره مجازی را به بررسی خطرات هوش مصنوعی اختصاص دادیم تا به این سوال که آیا واقعا استفاده از ابزارهای AI دارای خطراتی است یا خیر؟! پاسخ دهیم.
همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، امروزه بسیاری از سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مفید هستند و در حوزه‌های مختلف پزشکی، صنایع نظامی، رفاه اجتماعی و غیره کارکرد بهتری از خود نشان داده‌اند؛ اما با این وجود نباید از خطرات بالقوه آن غافل شد! احتمال سواستفاده از ابزارهای AI تا جایی پیش رفته که به نظر بسیاری از محققان و فعالان عرصه فناوری، هوش مصنوعی در طولانی مدت می‌تواند به خطری برای حیات نوع بشر تبدیل شود. حال که با جنبه‌های مختلف خطرات هوش مصنوعی بهتر آشنا شدید، آیا به نظر شما هوش مصنوعی خیر است یا شر؟ برای ما بنویسید.
